درحقیقت چشم انداز هدایت برنامه های استراتژیک بلند مدت و کوتاه مدت را بر عهده دارد و با دیدی دور برد در یک افق زمانی معین، سعی در جلوگیری از انحراف برنامه ها و در نتیجه همگرایی و افزایش بازدهی آنها خواهد داشت.
چشم انداز زمینه شکل گیری تحولات، اصلاحات و تغییرات ساختاری را برای رسیدن به نقطه مطلوب و رفع نواقص و کاستی ها مهیا میکند و در واقع هدف نهایی چشم انداز معطوف به تبیین گزینش های استراتژیک و جهت های اصلی در تحولات ساختاری و نهادی به منظور ایجاد زیر ساختهای لازم برای جامعه مطلوب میباشد ".
در حوزه داخل در افق چشم انداز جامعه ایرانی چنین ویژگیهایی خواهد داشت:
توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی خود، متکی بر اصول اخلاقی و ارزشهای اسلامی، ملی و انقلابی با تأکید بر مردم سالاری دینی، عدالت اجتماعی و آزادیهای مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسانها و بهرمند از امنیت اجتماعی و قضایی، برخوردار از دانش، توانا در تولید علم و فن آوری. آنچه که این مقاله در پی تبیین آنست بررسی قیود مربوط به رویکرد خارجی و بین المللی سند چشمانداز است.
قیود مربوط به بین الملل چشم انداز:
----------------------------------------
گفته شد که سند چشم انداز دو حیطه را در بر میگیرد حیطه داخل و حیطه "بین الملل ".
قیودی که در سند چشمانداز آمده و بیانگر جایگاه ایران در سطح بین الملل و اهدافی است که در پایان چشمانداز باید بدان دست پیدا کنیم عبارتنداز:
1. دستیابی به جایگاه قدرت برتری منطقه از جهت اقتصادی، علمی و فن آوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی(آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) با تأکید بر جنبش نرم افزاری
2. الهام بخش بودن
3. فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردم سالاری دینی
4. تأثیر گذار بر همکاری اسلامی و منطقه ای بر اساس تعالیم اسلامی و اندیشه های امام خمینی(ره)
5. دارای تعامل سازنده و مؤثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت
جمهوری اسلامی ایران برای آنکه به اهداف مندرج در سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 نائل شود، لازم است متوسط رشد اقتصاد کشور طی بیست سال آینده به 8/6 درصد و متوسط نرخ تورم به 5 درصد برسد، بر این اساس، لازم است در صورت انتخاب گزینه مطلوب، نرخ بیکاری در سال 1394 هجری شمسی(پایان دوره 10 ساله) به 7 درصد کاهش یابد.
گفتنی است برای آنکه اهداف سند چشم انداز در ابعاد اقتصادی همه جانبه به خصوص منطقهای و بین المللی تحقق یابد بایستی اقدامات زیر حسب برنامه ریزی صحیح و مناسب کوتاه مدت و طولانی مدت اتخاذ گردد:
1. توسعه تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران با محوریت توسعه صادرات غیر نفتی، بهبود تراز بازرگانی، افزایش درآمدهای صادراتی و بالارفتن سهم کشور در تجارت جهانی
2. نهادینه کردن روابط اقتصادی با کشورهای منطقه و جامعه بین المللی و بهره گیری از روابط سیاسی با کشورها برای نهادینه کردن روابط اقتصادی
3. جذب سرمایه گذاری خارجی به عنوان راهی برای تسریع حرکت اقتصاد به سوی توسعه و ایجاد اشتغال و اهرمی برای رشد اقتصادی و به کارگیری فن آوری نوین
4. رعایت استانداردهای بین المللی تولید کالا و خدمات جهت امکان سازی حضور در بازارهای جهانی در بخش هایی که تولیدات ایران دارای مزیت نسبی و بهره وری میباشد و گسترش بازارهای صادراتی ایران و افزایش سهم ایران از تجارت جهانی و رشد پرشتاب اقتصادی مورد نظر.
5. حرکت در جهت تبدیل درآمد نفت و گاز به دارایی های مولد به منظور پایدارسازی فرآیند توسعه و تخصیص و بهره برداری بهینه از منابع
6. هم افزایی و گسترش فعالیت های اقتصادی در زمینه هایی که دارای مزیت نسبی هستند از جمله صنعت، معدن، تجارت مخابرات، حمل و نقل و گردشگری
7. سرمایه گذاری در زیر ساختها با اولویت سرمایه گذاری در ایجاد زیر بنا و زیر ساختهای مورد نیاز
8. توجه به دانش فنی تا آنکه برتری های ناشی از فراهم بودن منابع خام طبیعی جای خود را به امتیازها و برتری های ناشی از دانش و فناوری بدهد.
بدون شک همان طوری که جمهوری اسلامی ایران جهت تحقق اهداف مطرح شده در سند چشمانداز و رسیدن به جایگاه اولی منطقه دارای ظرفیت های بالفعل و بالقوه فراوانی بوده و راهکارهای متعدد و عملی زیادی را در پیش روی خود میبیند، با موانع و چالش هایی هم در این مسیر مواجه است که اگر جمهوری اسلامی نتواند با این موانع، به درستی کنار بیاید، هر کدام به تنهایی میتواند در راه رسیدن ایران به اهداف چشمانداز خلل اساسی ایجاد کند.
قطعاً منشأ عده ای از این عوامل در داخل کشور میباشد اما بخش اعظم موانع را موانع بین المللی تشکیل میدهند که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد:
1. وضعیت منطقه
2. تبلیغات گسترده واهی و مسموم بر ضد انقلاب اسلامی ایران در سطح منطقه و بین الملل و ارائه تصویر مخدوش، ابهام آمیز، غلط و ناشایست از انقلاب اسلامی ایران
3. کاهش اقتدار کشورهای حوزه خلیج فارس در عرصه مدیریت انرژی جهان، افزایش قدرت آمریکا در تأثیرگذاری بر تصمیم گیریهای اوپک و نیز اتحاد مصرف کنندگان نفت در غرب و تحت مدیریت شرکت های چند ملیتی
4. تحریم گسترده اقتصادی آمریکا بر ضد ایران
اما چالش هایی که ایران برای تحقق اهداف سند چشمانداز در محیط داخلی با آنها روبرو است از این قبیلند:
1. اقتصاد ایران جزء کوچک و پاره سیستمی از اقتصاد جهانی به شمار میرود به حدی که سهم تجارت خارجی ایران از نظر حجم کمتر از یک درصد از جامعه جهانی بوده و اقتصاد آن از نیم درصد تأثیر گذاری هم کمتر است.
2. نظر به اتکای اقتصاد ایران به صادرات منابع طبیعی مانند نفت خام، اقتصادی برون زا محسوب میشود و این بدین معناست که تأثیر پذیری اقتصاد ایران از اقتصادی جهانی به شدت زیاد است.
جمهوری اسلامی ایران اهداف بلند مدتی چون ایده حکومت جهانی اسلام، ایجاد جبهه متحد اسلامی، تحقق صلح و امنیت بین المللی و اهداف میان مدتی چون ترویج ارزشهای دینی، کسب، حفظ و ارتقاء پرستیژ منطقهای و بینالمللی، مبارزه با نماد استکبار در منطقه و جهان و نیز اهداف حیاتی همچون رفاه اقتصادی، تمامیت ارضی، امنیت ملی و وحدت ملی دارد که باید با رعایت الزامات ذکر شده و نیز در نظر داشتن سه اصل عزت، حکمت و مصلحت نسبت به اهداف خود(الاهمفالاهم) سیاست خارجی خود را طرح ریزی کند و آنچه از نظر اهمیت اولویت دارد، در اولویت سیاست خارجی قرارداد.
منبع:
سایت تبیان